Ongehoorde vakmensen bij de politie
De huidige politieorganisatie is onvoldoende ingericht op de menselijke maat om te voorkomen dat individuele collega’s door ‘ernstige fouten en grove nalatigheid’ van leidinggevenden ernstig beschadigd kunnen raken. Dat wordt opnieuw bevestigd door het onafhankelijke onderzoek naar de zelfdoding van Mike Versteege in 2019. De commissie-Brouwer stelt in haar eindrapport vast dat de getoonde ‘minachting’ voor zijn vakmanschap de jongeman uit zijn evenwicht bracht - iets wat door de organisatie niet werd gezien.
Het is ongetwijfeld het zwartste hoofdstuk uit mijn jaren als voorzitter van de Nederlandse Politiebond: de zelfdoding van drie gewaardeerde en geliefde leden, relatief kort na elkaar (tussen 18 december 2019 en 8 augustus 2021), alle drie werkzaam bij de Landelijke Eenheid.
Na elke zelfdoding zochten tal van politiemensen, familieleden en vrienden van nabestaanden contact met me in mijn functie als bondsvoorzitter. Hun openhartige verhalen en indringende verzoeken maakten op mij en mijn mensen diepe indruk. Telkens werd een zwaar beroep gedaan op de NPB: haal aub alles uit de kast voor waarheidsvinding.
Rol leidinggevenden
Waarom wilde het korps de dood van deze collega´s niet grondig en zorgvuldig onderzoeken? Alle drie hadden voor hun zelfdoding uitdrukkelijk laten weten problemen te hebben met hun werkgever. Dat zorgde voor vragen die schreeuwden om antwoorden. Maar in de afhandeling van de sterfgevallen was de rol van de leidinggevenden binnen de Landelijke Eenheid zeer oppervlakkig bekeken. De betreurde medewerkers verdienden meer serieuze aandacht. Het waren stuk voor stuk gedreven, getalenteerde en goed functionerende rechercheurs geweest, die Nederland veiliger wilden maken en hun werk met passie en energie hadden gedaan.
De ongeïnteresseerde, haastige houding van de werkgever zette het rouwproces van familie, politiemensen, vrienden en nabestaanden onder druk. Ze vonden het ondraaglijk om geen verklaringen te kunnen afleggen over hun kijk op de gebeurtenissen en over hun emoties. Verdriet en boosheid overheersten.
Waarheidsvinding
De NPB deed er na elke zelfdoding alles aan om de nabestaanden te ondersteunen en de werkelijkheid zo scherp mogelijk in beeld te krijgen. De defensieve houding van het korps dwong ons daarbij tot het inroepen van de hulp van onze juristen, ervaren rechercheurs, wetenschappers, de minister van Justitie en Veiligheid, leden van de Tweede Kamer en de media. Onorthodox maar zeer nodig.
Commissie-Brouwer
Onder druk van de politiebonden en in overleg met de korpsleiding en de minister van Justitie en Veiligheid werd een onafhankelijke onderzoekscommissie in het leven geroepen. Die had veel draagvlak en werd vernoemd naar zijn voorzitter, burgemeester Oebele Brouwer. In november 2021 verscheen haar eerste onderzoeksrapport (naar de tweede zelfdoding, door een undercoveragent); in april 2022 haar tweede onderzoeksrapport (naar de derde zelfdoding, door een rechercheur). Samen gaven de verzamelde feiten een onthutsend beeld van ´falend leiderschap´ binnen de politieorganisatie.
Uiteindelijk - na veel aandringen door de politiebonden en mede onder druk vanuit de Tweede Kamer - ging het korps ook akkoord met een onafhankelijk onderzoek naar de eerste zelfdoding. Een opmerkelijke stap, aangezien de politieleiding het overlijden van Mike Versteege al tweemaal had laten onderzoeken en telkens stellig had verklaard alle relevante feiten zorgvuldig te hebben verzameld. Het bleek wederom niet waar.
Minachting
Vandaag (dinsdag 27 juni 2023) is het rapport van de commisie-Brouwer naar de Tweede Kamer gestuurd. Er zijn nieuwe gegevens boven water gekomen, die duidelijk maken dat de werkgever ernstige fouten heeft gemaakt. De commissie oordeelt wederom hard: de politieleiding heeft zich schuldig gemaakt aan grove nalatigheid, die te kwalificeren is als minachting voor de persoon en het vakmanschap van Mike Versteege.
Het verdriet van de politie zit niet alleen in het verlies van deze getalenteerde mensen. Het zit hem ook in het gebrek aan waardering en belangstelling waarmee sommige leidinggevenden deze mensen hebben behandeld. Misverstanden en persoonlijke problemen bleven daardoor ´ongehoord´. Dat past niet bij de politieorganisatie die mij en de NPB voor ogen staat.
Leiderschap
Als mensen anders zijn, benut dan hun unieke talenten. Leiderschap gaat over mensen motiveren, stimuleren en koesteren. Recherche is een vak; de beoefenaars daarvan kunnen niet geleid worden door onwetende en ongevoelige managers.
De politie moet een meer alerte en mensgerichte organisatie worden. Het korps is toe aan een morele revisie. Dit mag nooit meer gebeuren: de prijs is te hoog en het verdriet te groot.
In mijn recherchetijd heb ik geleerd dat ook de doden een stem hebben. Dat geldt zeker voor de drie overleden LE-collega´s. Hun tragische sterfgevallen beschouw ik als de meest pijnlijke ervaringen in mijn lange politiecarrière. Ik gun alle nabestaanden veel kracht en wijsheid bij het leren leven met hun onmetelijke verlies.